Samenvatting de Oude Wereld - Het Oude Nabije Oosten - Samenvatting de Oude Wereld HET OUDE NABIJE - Studeersnel (2024)

Vak

Universiteit

Universiteit van Amsterdam

Boeken in lijstEen Kennismaking met de Oude WereldMEMO

Geüpload door:

Aanbevolen voor jou

• 65Samenvatting 'Een kennismaking met de Oude Wereld'Oude geschiedenisSamenvattingen100% (19)
• 20Samenvatting Een kennismaking met de Oude Wereld Hoofdstuk 8 t/m 16Oude geschiedenisSamenvattingen95% (22)
• 85Samenvatting oude Geschiedenis - GoedOude GeschiedenisSamenvattingen100% (10)
• 11Samenvatting een kennismaking met de oude wereld Inleiding in de geschiedenis ISamenvattingen100% (7)

Reacties

Andere studenten bekeken ook

• geschiedenis rechtsstaat
• Samenvatting Een kennismaking met de Oude Wereld Hoofdstuk 8 t/m 16
• Volledige samenvattig Hoofdstuk 9 Boek
• Oude geschiedenis - Samenvatting - Toetsstof
• Samenvatting Oude GS; Rome

Gerelateerde documenten

• Oude geschiedenis samenvatting alles
• Van Gs 3 - Paragraaf 1 en 2
• Samenvatting 'Een kennismaking met de Oude Wereld'
• Samenvatting Kennismaking met de oude wereld L. de Blois - Compleet - Oude Geschiedenis
• Oude Geschiedenis Samenvatting
• Samenvatting Oude Geschiedenis (t/m hoofdstuk 11, blz 143).

Samenvatting de Oude Wereld

HET OUDE NABIJE OOSTEN

Aan de rivieren Eufraat en Tigris in Mesopotamië en de Nijl in Egypte zijn de beschavingenontstaat die hun stempel hebben gezet op de geschiedenis.Het werd gekenmerkt door een toenemende verstedelijking, staatsvorming en deuitvinding van het schrift.

Dit was in de periode van de steentijd: de oude, midden- en nieuwe steentijd.

In de oude en middensteentijd leefden de mensen als jagers en verzamelaars.

Aan het einde van de middensteentijd, rond 10 v., waren de werktuigen zo effectiefverbeterd dat mensen effectiever van natuurlijke omstandigheden konden leven.

In het begin van de nieuwe steentijd kwam de neolithische revolutie: een proces vanduizenden jaren; waarbij de stap werd gezet naar grotere beheersing van de natuur door hetzelf kweken van gewassen en het temmen en fokken van dieren waar op gejaagd werd.

LANDBOUW

Er zijn twee typen landbouw: irrigatielandbouw en regenlandbouw

Regenlandbouw: mogelijk in gebieden waar minsten 250 mm regen per jaar valt.Deze gebieden., met regenlandbouw, waren bijzonder kwetsbaar. Een terugval van regen koneen voedselcrisis met zich meebrengen. Langdurige klimaatveranderingen konden ook eengrote impact hebben, sociaal als politiek.

Irrigatielandbouw: kan je onderscheiden in twee klassen; kunstmatig en natuurlijk.Natuurlijke irrigatie was in Egypte mogelijk, omdat de Nijl altijd voor de zaaitijdoverstroomde.In Mesopotamië waren de overstromingen meer onregelmatig, en voor de zaaitijd, dus zehadden daar kunstmatige irrigatielandbouw.

Irrigatielandbouw was aanzienlijk productiever dan regenlandbouw

De uitvinding van landbouw was een grootste ontdekking: hierdoor konden meer mensenlanger op dezelfde plek wonen en zich met andere zaken dan voedselproductie gaanbezighouden; dit bracht specialisatie voort.

STEDEN

De grootste en invloedrijkste steden ontstonden in het vierde millennium aan de oevers van.grote rivieren: hier was de hoogste voedselproductie mogelijk en konden de meeste mensenbij elkaar wonen.

Het centrum van de Mesopotamische stad was de tempel: deze tempel ontwikkelde zich toteen grote organisatie met veel grondbezit. Het hield zich bezig met landbouw, veeteelt enambacht, en had daarom veel mensen in dienst.Hierdoor ontstond een tempeleconomie: de tempel was het centrum van de handel eneconomie.Uit de behoeften van de tempeleconomie, om administratief veel vast te leggen, ontstond rond3400-3200 het schrift: het spijkerschrift. In Egypte ontstond niet veel later hethiërogliefenschrift.Beide schriftsoorten kenden een deels pictografisch en deels ideografisch systeem.

Door steden ontstond een tegenstelling van stedelingen tegenover plattelandsbewoners. In demeeste steden waren 9 op de 10 mensen boer.

Een andere tegenstelling was de sedentaire levenswijze tegenover de nomadische.Landbouwers waren sedentair: zij veranderden niet van woonplaats omdat ze het landmoesten onderhouden. Hoewel, primitieve landbouwers bleven maar op een plek voor eenpaar jaar, tot de grond uitgeput was.Veetelers waren nomadisch: ze trokken voortdurend rond om nieuwe weidegronden voor hunvee te vinden. Hoewel, sommige veetelers trokken soms rond in een beperkt gebied,bijvoorbeeld van zomer- naar winterweiden. ( Transhumance)

Allebei deze groepen zaten in een haat-liefdeverhouding:Haat omdat sedentairen bang waren voor plunderingen door nomaden, liefde omdat beidegroepen elkaars producten nodig hadden.

GEOGRAFISCH

Mesopotamië en Egypte hebben overeenkomsten – afhankelijk van rivierwater, geringeregenval, gebrek aan grondstoffen – maar ook verschillen:In Egypte zijn de voorwaarden voor landbouw gunstiger dan voor Mesopotamië. Dat is omdatde Nijl overstroomt voordat de zaaitijd begint. Bovendien is het water van de Nijl van beterekwaliteit.Een ander verschil is de omgeving: Egypte lag geïsoleerd van de buitenwereld door deomringende woestijn, waardoor ze pas in het midden van de tweede millennium te makenkregen met invasies. Mesopotamië had voortdurend te maken gehad met buitenlandse invasiesdie de macht grepen en nieuwe koninkrijken stichtten. Dit heeft politieke consequentiesgehad.Echter, doordat nieuwe machthebbers zich in sterke mate aanpasten aan de bestaandeculturele traditie, was ook in Mesopotamië sprake van grote continuïteit.

HET NIEUWE RIJK

Dit was opnieuw een dynastie van Thebaanse gouwvorsten die de Egyptische eenheidherstelde.

De achttiende dynastie was de meest roemruchtige van de Egyptische geschiedenis. Dekoningen ervan – aangeduid met de titel farao - begonnen meteen met het stichten van eenimperium. Hun veroveringstochten reikten tot de Eufraat in Syrië en tot diep in Nubië.

Nubië vooral voor hun goud, de controle vanuit Egypte was tamelijk direct en het werdbestuurd door een onderkoning. Egyptische cultuurelementen werden daar overgenomen.

In Palestina en Syrië was de overheersing minder direct. Daar mochten de koningen op huntroon blijven zitten. Ze moesten wel Egyptische controleurs en troepen toelaten en belastingenbetalen. De culturele invloed bleef marginaal, maar was vooral het grootst in kuststeden. Datis omdat ze al langer contact hadden met Egypte, door handel.

De meest uitzonderlijke farao van deze tijd was Achnaton. Hij heeft het veelgodendomproberen om te zetten in een godsdienst die 1 god vereerd: de zonnegod Aton. Hij vergooidede Thebaanse god Amon. Hij liet overal zijn naam uitwissen.Hij verliet Thebe voor de nieuwe hoofdstad: Achet-aton.Onder Achnaton gingen stadstaten steeds meer hun eigen gang, terwijl ze meer en meer doornomadische volkeren werd lastiggevallen. Achnaton zond geen of weinig troepen om zijngezag te handhaven. Hij werd er van beschuldigd zijn administratieve taken te verwaarlozen.

GODSDIENST

In Egypte waren ze polytheïstisch. Elke natuurkracht vertegenwoordigde een goddelijkemacht. In Egypte beelden ze de goden ook met dierlijke hoofden af.

In Egypte werden, in tegenstelling tot het Nabije Oosten, koningen als goddelijk gezien. Dekoning werd beschouwd als de incarnatie van de hemelgod Horus en als de zoon van dezonnegod Ra. Van hem werd verwacht dat hij de vruchtbaarheid van het land en deregelmatige overstromingen van de Nijl garandeerde.Echter, de koning stond niet op gelijke voet met de Egyptische goden.

De Egyptenaren meenden dat het leven na de dood prettig als op de aarde kon doorgaan, mitshet lichaam goed in stand bleef.

MESOPOTAMIË - HET DERDE MILLENNIUM

De basis werd gelegd in het vierde millennium, maar in het derde millennium werd deMesopotamische beschaving vorm gegeven. Twee volken waren daarvoor verantwoordelijk:eerst de Sumeriers, later ook de Akkadiers.

De Sumeriers hebben de steden in zuid- Mesopotamië groot gemaakt en hebben het schriftop grote schaal toegepast voor tempel- en paleisadministratie, en voor godsdienstige enliteraire teksten.Zij ontwikkelden beeldhouwkunst, bouwkunst, godsdienstige voorstellingen, literaire stijlen,opvattingen over koningschap, recht en maatschappij.De Sumeriers hebben ook een begin gemaakt aan de wetenschap.

Op de Sumerische school leerden de leerlingen schrijven door het schrijven en kopiëren vanteksten van alle aard. De Sumerische school was door de eeuwen heen een cultuuroverdragerbij uitstek in het oude Nabije Oosten.In Zuidwest-Iran en in Syrië werd het spijkerschrift overgenomen, werd Sumerisch geleerd enwerden Sumerische teksten bestudeerd in scholen naar Sumerisch model. Zo verspreidde debeschaving zich over geheel West-Azië en heeft zij haar stempel gedrukt op decultuurgeschiedenis van dit gebied. Deze verspreiding kwam niet tot stand door militaireexpansie.

Sumeriers woonden in stadstaten in zuidelijk Irak. Hier stond aanvankelijk de tempel centraal,onder leiding van een priester-vorst. Langzamerhand ontstond een tweedeling: een wereldlijkleider, van wie een belangrijke taak de aanvoering van het leger was, opereerde naast eenaparte hogepriester. Zo ontstonden het koningschap en naast de tempel het paleis met eeneigen ambtenarenapparaat, grondbezit en werkplaatsen.

Enkele Sumerische steden bloeiden weer op in het derde millennium: de SumerischeRenaissance.De koningen creëerden opnieuw een groot rijk in Mesopotamië. Het paleis dirigeerde hier degehele economie en overvleugelden de tempel.Het rijk van Ur ging echter weer ten gronde door invallen van vreemdelingen. Het werdverwoest door Elamieten, maar was daarvoor al verzwakt door de Amorieten. Dit warennomaden die West-Semitische taal spraken.Plaatselijke gouverneurs maakten van de situatie gebruik door de banden met Ur door tesnijden en eigen dynastieën te stichten.

----De Akkadiers danken hun naam aan de stad Akkad. Deze stad werd rond 2300 het centrumvan een ‘wereldrijk’. Het omvatte geheel Mesopotamië en strekte zich uit tot in Klein-Azië.

De Akkadiers waren Semieten: ze spraken de Semitische taal.Ze woonden al in het begin van het derde millennium in Mesopotamië, maar zijn pas sinds hetAkkadische rijk goed herkenbaar. Zij begonnen toen het spijkerschrift te gebruiken voor huneigen taal. De Akkadiers namen veel van de Sumerische beschaving over. Ze behielden welhun eigen goden – die wel met Sumerische goden geïdentificeerd werden – en bleven huneigen taal spreken.Door lokale opstanden en vreemde invallers uit het oosten ging het rijk Akkad tengronde.

MESOPOTAMIË – HET TWEEDE MILLENNIUM

In de late bronstijd ontstond in het oude Nabije Oosten enkele grote mogendheden die elkaarmin of meer in evenwicht hielden: het concert der mogendheden. Egypte, Mitanni, hetHethitische Rijk, Assyrië en Babylonië. Ze onderhielden contact met elkaar door geregeldeuitwisselingen van gezantschappen en brieven.De macht van deze staten berustte voor een groot deel op een nieuwe uitvinding (1600): destrijdwagen. De bezitters hiervan vormden een aristocratische elite. Mogendheden kondenhun macht slechts behouden door veel van deze strijdwagens te hebben.

BABYLONIË EN ASSYRIË

Na de val van het Oud-Babylonische rijk kwamen de Kassieten aan de macht, voor ruim 4eeuwen. Kassieten pasten zich aan de cultuur aan. Hoewel er enige Kassitische invloedbestond, was er sprake van een sterke religieuze en artistieke continuïteit in Zuid-Mesopotamië. Sumerisch en Akkadisch bleven de geschreven talen.

Assyrië was aanvankelijk zwak, en gedomineerd door de noordwestelijke buurland Mitanni.Kort na 1350 kon Assyrië zich uitbreiden met een deel van Mitanni. Zo kwam het Middel-Assyrische rijk tot stand. Mesopotamië werd nu beheerd door 2 grote mogendheden; Assyriëen Babylonië.

HET HETHITISCHE RIJK

In het begin van het tweede millennium vestigden de Hethieten zich in Centraal-Anatolië.Rond 1700 stichtten zij het Oud-Hethitische Rijk, dat zijn macht over Syrië uitbreidde.Kort na 1600 drongen ze door tot Babylon, waarna het rijk verzwakte door troonstrijd en ginghet veroverde gebied weer verloren.Rond 1350 volgde er een herstel; de stichting van het Nieuw-Hethitische imperium. Zeonderwierpen grote stadstaten van Syrië en Klein-Azië en rekende af met buurstaat Mitanni.Het Hethitische rijk heeft onder sterke invloed gestaan van de Mesopotamische beschaving.Het spijkerschrift werd overgenomen en voor sommige verdragen het Akkadisch.

KRETA EN MYCENE

In deze periode kwamen ze tot hun grootste bloei. De cultuur van Kreta wordt aangeduid als‘Minoïsche’ en die van Griekenland als ‘Helladische’ of ‘Myceense’.

Op Kreta was het paleis het centrum van het economische systeem en vertoont dat in datopzicht parallellen met de paleizen van de derde dynastie van Ur en het Egyptische NieuweRijk.Voor de paleisadministratie werd een syllabisch schrifttype ontwikkeld : Lineair A – wat nogniet ontcijferd is. De bloei van Kreta werd mede mogelijk gemaakt door een bloeiende handelen misschien ook wel door rooftochten. Hun schepen onderhielden contact met diverse stedenaan de Middellandse Zee.Omstreeks 1450 veroverde een Myceense expeditie Kreta.

In Griekenland had zich vanaf ongeveer 3000 een vergelijkbare beschaving ontwikkeld als opKreta. Mensen die een Griekse taal spraken vestigden zich hier rond 2000. Kort na 1600

begon een opvallende bloeiperiode van Mycene, Pylos en Tiryns. De beschaving werd toenmilitaristischer.Het Kretenzische schriftsysteem werd ook in Griekenland ingevoerd. Wel werd het aangepastom het voor het Grieks beschikbaar te maken. We noemen dit type schrift Lineair B.Toen de Grieken in 1450 naar Kreta gingen, hebben ze ook daar Lineair B ingevoerd.

MESOPOTAMIË – HET EERSTE MILLENNIUM

Omstreeks 1200 v. kreeg het gehele Nabije Oosten te maken met politieke en socialeomwenteling:

• het concert der mogendheden kwam ten val
• het Hethitische imperium ging voorgoed ten gronde
• Egypte verloor zijn machtspositie in Levant en Nubië
• de Kretenzische en Myceense samenleving kwam ten einde
• Assyrië en Babylonië raakten verzwakt Als oorzaak wordt gerekend op het indringen van rondtrekkende volkeren

Nog desastreuzer leek de opkomst van de ‘ Zeevolken ’ in het oostelijke MiddellandseZeegebied. Deze volken vormde een bedreiging voor het Hethitische rijk, Cyprus en Syrië.Het bekendste volk, in Egyptische inscripties, zijn de Filistijnen.In Egyptische teksten wordt de overwinning van farao Ramses III beschreven; deze zijnechter propagandistisch en overdrijven het succes van de farao.

Waarom kwamen deze volkerenbewegingen op zo een uitgebreide schaal voor?

Een mogelijkheid is dat de nomadische steppebewoners wegens droogte en hongersnood opzoek gingen naar vruchtbare rivierdalen. Hoezo?Een geringe schommeling in het klimaat heeft grote gevolgen in een gebied waar maar netvoldoende regen valt voor landbouw (250mm).

SYRIË EN FENICIËRS

De stadstaten in Syrië werden weer zelfstandig, er kwamen echter soms nieuwe inwoners bij.In sommige stadstaten heerste vorstenhuizen van Hethitische origine: deze noemen we neo-Hethitische vorstendommen. In andere steden kwamen Aramese dynastieën aan de macht.

Havensteden ten westen van het Libanongebergte hadden de – door Griekse term benoemd –Feniciërs. Ze noemden zichzelf echter Kanaänieten. De Fenicische steden herstelden zich snelvan de aanvallen van de Zeevolken, en werden zelfstandige steden die niet de macht van eenmogendheid hoefden te erkennen. Nu de concurrentie van Kreta en Mycene verdwenenwas, konden zij uitgroeien tot de belangrijkste handelssteden in het oude Nabije Oosten.Technologische vernieuwingen en een veranderde politieke situatie droegen hierbij aan.De Feniciërs waren voor de westerse beschaving van grote betekenis geweest, omdat zij eendoorgeefluik waren van de oud oosterse cultuur naar Europa.De belangrijkste Fenicische bijdrage aan de beschaving is de overdracht van hun alfabet aande Grieken. Een belangrijk verschil met het spijkerschrift is dat papyrus of leer alsschrijfmateriaal werd gebruikt. Aangezien dit materiaal zeer vergankelijk is, zijn er niet zo

In de tijd van zijn grootste uitbreiding omvatte het Assyrische rijk ook Egypte. Ze zijn er nietin geslaagd Egypte een provincie te maken, maar lokale gouwvorsten werden vazalvorstenvan Assyrië. Een van hen wist rond 655 de Assyrische macht weer af te schudden en eeneeuw van Egyptische wederopbloei in te luiden. De koningen hebben geprobeerd de oudeEgyptische cultuur nieuw leven in te blazen, waar vooral gekeken werd naar het Oude Rijk.Daarom spreken we hier van ‘ de Saitische revolutie’. Dat is omdat er gesproken werd vaneen Saitische dynastie.

Na het verlies van Egypte luidde voor Assyrië de ondergang in. Langzamerhand verloor hetzijn greep op de vazallen in Syrië en Palestina. Bij de dood van Assurbanipal ging het mis. Destabiliteit van het Assyrische rijk hing namelijk af van de capaciteiten van de koning. Bij veletroonwisselingen vonden opstanden plaats. Het rijk ging dan ook ten gronde toen drieAssyrische precedenten streden om de troon, de Zuid-Babylonische gouverneurNabopolassar in opstand kwam en het koningschap van Babylon opeiste en er een sterkebuitenlandse bedreiging was van de Meden uit het oosten.Daarna ontstonden twee nieuwe rijken: het Medische rijk ten oosten van de Tigris, en hetNieuw Babylonische rijk.

HET NIEUW BABYLONISCHE RIJK

Het Nieuw-Babylonische rijk wordt vaak het ‘ Chaldese rijk ’ genoemd. De stichter wasNabopolassar. Hij zou van Chaldese oorsprong zijn, aldus het Chaldese rijk. Toch zoudenBabyloniërs zichzelf nooit als ‘Chaldeeër’ aanduiden; het woord Chaldeeër had in Assyrischeen Babylonische teksten een negatieve klank.

De eigenlijke grondvester van het rijk was Nebukadnessar II. In de loop van de jarenveroverde hij Syrië en Palestina. Juda werd een Babylonische vazalstaat. Toen de Judesekoning in opstand kwam, werd het van een vazalstaat omgevormd in een provincie. Zoalsgebruikelijk volgde deportaties naar Babylonië (het Babylonische ballingschap der Joden).